DDA i role w rodzinie

W rodzinie następuje zaspokajanie potrzeb społecznych i emocjonalnych dziecka.

Dziecko kształtuje swoja podstawową tożsamość, (kim jestem i jaki jestem) na wczesnym etapie rozwoju. Dzieje się tak, po części na skutek procesu nawiązywania więzi z opiekunami i nieświadomego uczenia się (jak jestem traktowany przez opiekunów), oraz dzięki utożsamianiu się z rodzicami i przejmowaniu ich zachowań. 

W ten sposób dziecko uczy się ról społecznych, wartości, nabywa wiedzy o świecie i o sobie. W zakresie wewnętrznego doświadczenia uczy się cenić siebie, doświadczając, że samo jest cenione, słuchane, zauważane przez opiekujące się nim osoby. 

Rozwój przebiega od procesu całkowitej zależności od opiekunów oraz tworzenia silnej więzi w rodzinie, do uniezależniania się, nabywania własnej tożsamości (poza rodzina), stopniowego oddzielania się od rodziny, aż do niezależności, także na poziomie emocjonalnym. 

Dziecko, które wychowywało się w zdrowej rodzinie, kiedy staje się dorosłe, „nie ustawia się” emocjonalnie w stosunku do rodziców w roli dziecka, ale traktuje siebie w relacji do nich, jako równorzędnego osobę dorosłą.

U dziecka, które dorasta w rodzinie dysfunkcjonalnej, zaburzony jest proces nabywania zaufania do siebie i świata, ponieważ w przypadkowy sposób zaspokaja się jego potrzeby. Jego tożsamość nie może się naturalnie kształtować, ze względu na to, ze panuje zasada zaprzeczania, zniekształcania rzeczywistości, kontrola, perfekcjonizm, zaprzeczanie uczuciom, spostrzeżeniom, myślom, dążeniom, tworzenie mitów oraz brak zaufania. 

Zaburzony jest również proces separacji emocjonalnej od rodziny.

Dziecko nie wiedząc, co się z nim dzieje i co naprawdę dzieje się w rodzinie, z jednej strony naśladuje rodziców, przyjmując ich przekonania i zachowania albo próbuje je całkowicie odrzucać, nieustannie się buntując.                  

Z drugiej zaś strony podporządkowuje się zasadom narzuconym przez zaburzony system rodzinny i przyjmuje sztywne role, ponieważ nie zna innej rzeczywistości i musi przetrwać. 

Dzięki pełnionym przez poszczególnych członków rodziny rolom, rodzina może trwać, broniąc się przed cierpieniem spowodowanym przez uzależnienie i stopniowo do niego przystosowując.

W życiu dorosłym role zazwyczaj utrwalają się i staja się częścią repertuaru funkcjonowania w relacjach z innymi ludźmi, chociaż czasami przynoszą cierpienie i są nieadekwatne do sytuacji.

W tabelce poniżej znajduje się skrócony opis podstawowych ról przyjmowanych przez dzieci i rodziców w rodzinie z problemem uzależnienia, na podstawie Sharon Wegscheider-Cruse. 

Grupa DDA Dublin, na podstawie Wiesława Olejniczak „Dorosłe dzieci z rodzin alkoholowych”